W marcu 2012 roku, na zaproszenie Paula O’Hara, dyrektora organizacji Ashoka Europe (Stowarzyszenie Innowatorów Społecznych), w Irlandii spotkali się przedstawiciele 50 wiodących przedsiębiorstw społecznych z kraju i ze świata. Ponieważ Irlandia nie jest dużym krajem organizatorom przedsięwzięcia udało się zaprosić do dyskusji i wymiany doświadczeń z przedsiębiorcami najbardziej decyzyjne osoby w państwie – ministrów, szefów instytucji państwowych, a nawet samego premiera Enda Kenny. Wypracowane rozwiązania do 2016 roku mają wpłynąć pozytywnie na życie ponad miliona osób (co oznacza niemal ¼ ludności kraju). Wzrosnąć ma również liczba osób zaangażowanych społecznie, moderatorów zmian. Inicjatywa Change Nation ma motywować różne organizacje do współpracy i kształtować nowy rodzaj wartości.

Kuźnia „prowokatorów zmian”
W ramach Change Nation w ciągu trzech dni na zamku w Dublinie odbyło się aż 300 spotkań aktywistów i przedsiębiorców społecznych z biznesmenami, politykami i filantropami. Przedsiębiorcy wyjaśniali decydentom na czym polegają zyski z prowadzonej przez nich działalności i jak wypróbowane już przez nich rozwiązania można zastosować w odniesieniu do konkretnych problemów w Irlandii. Chodziło przede wszystkim o wyzwania w obszarze środowiska, edukacji, udziału obywateli w życiu kraju i zdrowia.

– Change Nation to jednak coś więcej niż tylko popularyzowanie innowacyjnych pomysłów wzdłuż i wszerz Irlandii – uważa Paul O’Hara. W jego opinii empatia, kreatywność, umiejętność przewodzenia i współpracy oraz zaradność warunkują umiejętność przekształcania wiedzy z pożytkiem dla społeczeństwa – dlatego tego rodzaju umiejętności powinno się uczyć w szkole. Tymczasem współczesna szkoła działa na ucznia odwrotnie, tłumiąc jego kreatywność.

– Kontynuując i rozwijając Change Nation chcielibyśmy zbudować społeczeństwo w którym każdy może być inicjatorem i moderatorem zmian – powiedział O’Hara w wywiadzie dla The Irish Times. Bardzo możliwe, że jest to rzeczywiście największe wyzwanie jakie stoi przez projektantami irlandzkiej przyszłości. Z aktywizmem społecznym czy politycznym młodych w Irlandii nie jest bowiem najlepiej. – Gdyby w tak tragicznej sytuacji byli młodzi ludzie we Francji czy w Grecji, codziennie mielibyśmy na ulicach zamieszki i protesty. Tutaj się właściwie nic takiego nie dzieje – mówiła we wrześniu 2012 roku Helena Sheehan, emerytowana profesor Szkoły Komunikacji Uniwersytetu w Dublinie.

Lista problemów do rozwiązania
Młodzi są bierni, bo tak ukształtował ich wadliwy system edukacyjny, są zbyt zajęci walką o przetrwanie, nie wierzą, że coś może się zmienić – tłumaczą socjologowie. Edukacja młodych pokoleń jest zatem jednym z problemów kluczowych dla przyszłości kraju. Irlandzka młodzież, jak donoszą badania, czyta i liczy gorzej w porównaniu z mieszkańcami innych krajów Europy, co nie najlepiej rokuje na przyszłość. Pilną sprawą jest również bezrobocie młodych (39% młodych nie ma pracy), ich pogarszający się ogólny stan psychiczny i jednocześnie negatywny stosunek społeczeństwa do osób z problemami czy chorych psychicznie. Powstała ogromna przepaść między pokoleniami najstarszych i najmłodszych Irlandczyków, jeśli chodzi o znajomość nowych technologii, co nie ułatwia współpracy. Umiera także instytucja wolontariatu, postrzegana przez młodych ludzi jako staroświecka.

Bezrobocie dotyka zresztą nie tylko młodych. Z jednej strony w Irlandii jest za dużo osób wykwalifikowanych do pracy w przemyśle, a na gwałt brakuje osób, które znają się na technologiach komunikacyjnych i informacyjnych. Co gorsza, potencjalni pracownicy nie mają pojęcia, jakie umiejętności na rynku są naprawdę potrzebne, w jakim kierunku warto się kształcić. W dramatycznym stanie jest także irlandzka służba zdrowia – na przyjęcie do szpitala czeka w tej chwili 200 tysięcy osób, średni czas oczekiwania na leczenie specjalistyczne to około 15 – 24 miesiące. Służbę zdrowia czeka tymczasem kolejna redukcja zatrudnienia. Przybywa osób wykluczonych, coraz trudniej o pracę także osobom niepełnosprawnym, a system karny nastawiony jest na izolowanie od społeczeństwa, a nie resocjalizację więźniów.

Zmiana narodowa
Celem marcowego szczytu Change Nation z 2013 roku było zaadaptowanie na irlandzkie potrzeby przynajmniej połowy z 50 proponowanych przez przedsiębiorczość społeczną rozwiązań i uruchomienie części z nich w ciągu roku. – W tej chwili realizujemy pierwsze 20 projektów, kolejne 20 czeka na wprowadzenie w życie. Jeśli w ciągu najbliższego roku, dwóch lat będzie działać 40 z nich, to oznacza, że w 40 wypadkach udało się zmienić system, który do tej pory nie działał najlepiej. W międzyczasie chcemy rozwijać system mierzenia wpływu społecznego w ekonomii społecznej. Zrealizowanie tych dwóch celów, mówiąc w pewnym uproszczeniu, to właśnie sukces na którym nam zależy – mówi Barry Flinn z Ashoka Ireland.

Wzorcowe projekty przedsiębiorczości społecznej
Nie sposób opisać wszystkich 40 projektów, które uznano za warte realizacji w ramach irlandzkiego Change Nation. Kilkanaście z nich jest jednak szeroko komentowanych w irlandzkich mediach jako szczególnie potrzebne czy efektowne. Wśród nich jest projekt Gaisce, którego nazwa oznacza w języku gaelickim „wielkie osiągnięcie”. Jego celem jest promowanie postawy prospołecznej i wartości obywatelskich wśród młodych Irlandczyków. Gaisce jest nagrodą Prezydenta Irlandii dla aktywnych w różnych obszarach młodych ludzi w wieku 15 – 25 lat. W 2013 roku ubiega się o nią ponad 20 tysięcy młodych Irlandczyków.
Inny projekt, sprowadzony z Norwegii Scientist Factory, ma promować wśród młodzieży kreatywne rozwiązywanie problemów – w tym wypadku odbywa się to poprzez włączanie w codzienną naukę i życie uczniów eksperymentów naukowych. W ramach irlandzkiego projektu Grow It Yourself każdy może nauczyć się jak samodzielnie hodować żywność.
Projekt ECHO z USA oferuje nowy model medycznych usług specjalistycznych, dzięki któremu w niektórych szpitalach w Stanach Zjednoczonych czas oczekiwania na wizytę zmniejszył się z ośmiu miesięcy do ośmiu tygodni. ECHO działa z powodzeniem w 14 stanach USA i dlatego obecnie replikowany jest w Irlandii w partnerstwie z kształcącą chirurgów uczelnią – Royal College of Surgeons in Ireland (RCSI). – Jeśli ECHO uda się wprowadzić w 30% irlandzkich szpitali, nasz rząd zaoszczędzi 80 milionów euro rocznie – mówi Barry Flinn.

Irlandzkie przedsiębiorstwo społeczne MyMind umożliwia tymczasem dostępną w ciągu 72 godzin opiekę psychologiczną i psychiatryczną, między innymi dzięki wykorzystaniu internetu. The Patients’ Forum, które z powodzeniem działa już w Hiszpanii to natomiast zinstytucjonalizowana grupa wsparcia dla pacjentów. Jej celem jest dbanie o to, by w każdej sytuacji pacjenci znajdowali się w centrum uwagi państwowej służby zdrowia, by znali dobrze swoje prawa. The Patients’ Forum dostarcza pacjentom informacji na temat ich chorób oraz ewentualnych sposobów leczenia, wspiera także w chorobach przewlekłych.

Projekt KaBoom! ma na celu przeciwdziałanie dziecięcej otyłości poprzez zabawę – proponując lokalnym społecznościom możliwość zaprojektowania własnego placu zabaw i pomagając w zbudowaniu go w jeden dzień. UserVoice koncentruje się na rozwijaniu pozytywnych stron osobowości byłych przestępców, proponując innowacyjny model resocjalizacji opartej na zdrowym przywództwie i autorefleksji. Dáilwatch umożliwia obywatelom nawiązywanie bezpośredniego dialogu i dyskusji z politykami. Za pomocą strony internetowej można zadawać im każde pytanie i inicjować rozmowę na dowolny temat.
CoderDojo – ruch zachęcający dzieci i młodzież do nauki programowania komputerów i poznawania różnego rodzaju oprogramowania. Kiva to irlandzka organizacja pozarządowa, która wykorzystuje finansowanie społecznościowe, aby zbierać środki dla drobnych przedsiębiorców w krajach rozwijających się. Obecnie 330 Irlandczyków jest w „grupie pożyczkowej“. Każdy z nich pożyczył małą kwotę pieniędzy, w tym wypadku 25 dolarów, które zostały wysłane do przedsiębiorców o niskich przychodach w około 60 krajach.

W ramach The Roots of Empathy uczniowie szkół podstawowych rozwijają umiejętności społeczne i emocjonalne. Ten program cieszy się póki co największym powodzeniem odbiorców. W ciągu roku wybraną klasę szkoły podstawowej dziewięć razy odwiedza rodzic z małym dzieckiem. W ten prosty sposób – obserwując niemowlę i jego rozwój, bawiąc się z nim i rozmawiając na temat jego reakcji dzieci uczą się rozpoznawać emocje, szanować reakcje innych. Program został zainicjowany w 27 szkołach w Donegal, planowane jest wprowadzenie do 100 innych szkół w kraju. Jak zapewniają nauczyciele i rodzice – jego efekty są imponujące – dzieci, które w nim uczestniczą rzeczywiście odnoszą się do siebie z większym zrozumieniem i szacunkiem.

Innym bardzo skutecznym programem edukacyjnym jest Jump Math czyli alternatywny sposób uczenia matematyki. – To program, którego ewaluację będzie można przeprowadzić już w tym roku. Z umiejętnością liczenia w irlandzkich szkołach nie jest najlepiej. Skuteczność Jump Math oceniana jest bardzo wysoko, tym bardziej, że adresatami programu nie są najlepsi, a najsłabsi uczniowie. Od września program ma wystartować w kolejnych szkołach.

Ekipa „wykonawców“
Jednym z najważniejszych elementów Change Nation są tzw. Ashoka Change Executives czyli Wykonawcy Zmian. Grupa 30 młodych wolontariuszy odpowiedzialna jest za przygotowanie każdego z projektów do adaptacji na irlandzkim gruncie. Change Executives są niejako zaprzeczeniem tezy o bierności młodych Irlandczyków. Od początku każdego projektu ściśle współpracują z innowatorami, przygotowują strategię działania, koordynują realizację planów. To najważniejsza grupa odpowiedzialna za sukces Change Nation. Więcej na ich temat można dowiedzieć się dzięki stronie na Facebooku. Wykonawców wspiera grupa Change Architects czyli „Architekci Zmian” w której znajdują się doświadczeni przedsiębiorcy społeczni nie tylko z Irlandii.

Aby zrealizować Change Nation rząd Irlandii stworzył specjalny „fundusz społecznych innowacji” wynoszący 5 milionów euro, pochodzących przede wszystkim z instytucji filantropijnych. Pieniądze na realizację przedsięwzięcia wyłożyły także organizacje Ireland Funds oraz Community Foundation. Nowym pomysłem jest finansowanie poszczególnych programów w oparciu o crowdfunding, czyli finansowanie społecznościowe. Jednym z patronów Change Nation jest serwis indiegogo.com i za jego pomocą zbieranie są pieniądze na realizację poszczególnych zadań.

Załoga Change Nation promuje także ideę „wprowadzania zmian społecznych w szkołach i na uniwersytetach. Pierwszy z nich to Uniwersytet w Dublinie, na którym już odbywają się zajęcia na temat społecznych wyzwań w lokalnej społeczności. W międzyczasie „zmieniacze” z Irlandii zastanawiają się nad tym, jak obok PKB mierzyć wpływ społecznej przedsiębiorczości oraz postęp, który jest jej efektem w lokalnej społeczności. Ale to już zupełnie inna historia..